Candidatura á Listaxe do Patrimonio Mundial

Ribeira Sacra Paisaxe da Agua

Ribeira Sacra é a historia viva da relación entre a auga e o ser humano que gracias ao seu enxeño esculpiu unha paisaxe de auga ó longo de máis de 1.500 anos de ocupación continuada.

Localización

Provincias de Lugo e Ourense.
Galicia, España.
Coordenadas de Os Peares, punto de confluencia dos ríos Sil e Miño.
(WGS 84) N 42° 27’ 14’’ / W 7° 43’ 50’’
(ETRS 89) Zona UTM 29N: 604352 / 4700981

Límite do ben

O límite do ben discorre polos bordes superiores dos vales encaixados dos ríos Sil e Miño nos tramos próximos á unión de ambos. O seu límite defínese sobre o terreo no que se denomina localmente como bocarribeira, que é o lugar onde cambia abruptamente a pendente, pasando de valores superiores ao 30% (ribeiras), a valores inferiores ao 10% (chairas).

PDF Mapa
Ben proposto
16.471 ha
Acolle os canóns fluviais dos ríos Miño e Sil entre Santa María de Pesqueiras, ao oeste, e San Clodio de Ribas de Sil, ao leste.
Zona de amortecemento
31.979 ha
Trazado das 72 parroquias que representan as unidades territoriais comunitarias configuradas desde o medievo.
Criterio

Segundo os criterios da UNESCO, preséntase baixo o criterio (v)

Ser un exemplo destacado de formas tradicionais de asentamento humano ou de utilización da terra ou do mar, representativas dunha cultura (ou de varias culturas), ou de interacción do home coa contorna, sobre todo cando este se volveu vulnerable debido ao impacto provocado polos cambios irreversibles.

Valor Universal Excepcional (VUE)

O ben proposto amosa unha excepcional paisaxe cultural da auga encaixada entre os espectaculares canóns fluviais situados na confluencia dos ríos Sil e Miño (Galicia, España), na fachada atlántica da Iberia húmida, coñecida popularmente como Ribeira Sacra.

Constitúe unha paisaxe épica articulada pola cultura e o patrimonio da auga, sustentada nos seus innumerables regueiros, regatos e ríos que definen a súa identidade, beleza, composición e singulares patróns de asentamento. Ilustra a xénese e evolución dun territorio esculpido pola auga e paradigma dunha cultura hídrica, na que se recoñecen vividamente as pegadas que marcaron a súa construción ao longo de máis de mil cincocentos anos de ocupación continuada, e que ten a súa xénese na antiga tradición eremítica e monástica arraigada neste espazo.

A cultura da auga nestes lugares se reflexa nun patrimonio hídrico excepcional que inclúe sitios arqueolóxicos, os enxeños asociados á auga de tódalas épocas, incluíndo un importante patrimonio industrial hidráulico, os singulares sistemas de drenaxe dos socalcos ou terrazas de cultivo, ademais doutras múltiples manifestacións vernáculas en forma de fontes sacralizadas e minas, canles, represas, pasos e pontes, rutas fluviais e outras obras singulares asociadas coa auga.

O poder da auga constitúe unha parte fundamental do relato da paisaxe cultural. No ámbito do ben proposto desprégase un excepcional catálogo de elementos patrimoniais de aproveitamentos hidráulicos que aportan a testemuña continua da autosuficiencia enerxética de cada época, incluíndo desde muíños de auga tradicionais de diferentes séculos, cuxas obras perduran no ámbito do ben en número e densidade excepcionais, seguindo coas minicentrais ou fábricas da luz que emerxen a finais do século XIX, ata chegar aos embalses hidroeléctricos de mediados do século XX.

En definitiva, Ribeira Sacra presenta unha paisaxe cultural na que se pode ler a historia da marabillosa relación entre a auga, o ser humano e o seu enxeño, non só para asegurar a súa supervivencia e benestar, senón tamén para aproveitar ao máximo todos os seus posibles usos.

Atributos

Portada Formulario de inscrición

Formulario de inscrición

Este documento presenta a candidatura da Ribeira Sacra Paisaxe da Auga á Listaxe do Patrimonio Mundial.
PDF
Portada Formulario de inscrición

Ben de Interese Cultural (BIC)

Ribeira Sacra conta desde 2018 cunha declaración de ben de interese cultural dentro da categoría de paisaxe cultural.
Web
Portada Formulario de inscrición

Waterscapes

O encontro internacional de expertos celebrado entre o 6 e 8 de novembro de 2023 na Ribeira Sacra concluíu coa declaración sobre as paisaxes culturais da auga.

Fontes

FONTES, o título do encontro internacional celebrado entre o 27 e 29 de outubro de 2024 na Ribeira Sacra, fai alusión ás máis de 900 fontes de auga que manan ao longo de todo o territorio da Ribeira Sacra e que contribúen a modelar esta extraordinaria paisaxe, e tamén ás fontes do coñecemento, un factor imprescindible á hora de tratar cun ben patrimonial.

Acadáronse as seguintes conclusións:

  1. O cambio de paradigma no concepto de patrimonio cultural, pasando de estar exclusivamente ligado ao material a entenderse hoxe como un elemento vivo, dinámico e en constante interacción co humano. Incorpóranse novas tipoloxías, que reflicten os novos elementos aos que a sociedade atribúe valor e dilúese a fronteira entre o natural, o cultural e o inmaterial. As paisaxes culturais teñen a capacidade de integrar e articular todos estes elementos.
  2. A necesidade de atopar solucións apropiadas e sostibles para salvagardar as paisaxes culturais en atención ás súas especificidades, sobre a base dun coñecemento que incorpore a interdisciplinariedade e a transdisciplinariedade. Coñecer os diferentes estratos que conforman a paisaxe, reflexionar sobre os obxectivos da conservación e, especialmente, sobre as necesidades das comunidades locais.
  3. As candidaturas a Patrimonio Mundial e o seu necesario vínculo coa Academia e outros centros de investigación, debido ao indispensable papel do coñecemento científico na definición das bases dunha proposta de inscrición á Lista do Patrimonio Mundial.
  4. A complexidade do proceso para lograr a inclusión na Lista do Patrimonio Mundial, tanto na definición e identificación dos valores, significado e carácter do ben como desde o punto de vista dos requisitos, que deben cumprir coa excepcionalidade, a autenticidade, a integridade e a existencia dun sistema de xestión e dun plan de xestión adecuados. En contrapartida, os logros que o propio proceso xera, favorecendo o intercambio de experiencias, o desenvolvemento de estratexias conxuntas, novas ferramentas e o fortalecemento do sentido de orgullo e pertenza.
  5. A crecente importancia que adquiriu o desenvolvemento de plans de xestión no manexo dos sitios do Patrimonio Mundial. O coñecemento dos elementos que estruturan a paisaxe, así como a implicación das administracións e das comunidades locais, son clave para impulsar iniciativas que permitan que as xeracións presentes e futuras continúen habitando o territorio, desde a óptica do desenvolvemento sostible.
  6. A poboación local debe estar no centro do deseño, implementación e seguimento das estratexias de planificación e xestión do patrimonio cultural. O coñecemento e a participación de quen vive e convive coa paisaxe cultural é indispensable para a formulación de políticas públicas eficientes.
  7. Os beneficios das novas tecnoloxías como ferramenta para a investigación, documentación e conservación do patrimonio cultural; pero tamén para o deseño de estratexias de divulgación e comunicación, adaptadas ás necesidades dos diferentes públicos. Así mesmo, a oportunidade que supoñen as redes sociais para a sensibilización das novas xeracións, a través da creación de contidos de calidade, aliñados cos obxectivos de desenvolvemento sostible.
  8. Os beneficios que supoñen a creación de redes e o intercambio de experiencias con outras paisaxes culturais e sitios do Patrimonio Mundial para a identificación de necesidades compartidas, o desenvolvemento de proxectos conxuntos e o deseño de accións de difusión, comunicación e promoción.
  9. A importancia de que as e os guías de turismo locais sexan partícipes do proceso, formándoos e poñendo á súa disposición todo o coñecemento dispoñible sobre o patrimonio cultural, dado o seu importante labor na comprensión por parte dos visitantes do significado do lugar que visita, favorecendo unha actitude de respecto, coidado e valorización.
  10. O necesario manexo de fluxos de visitantes mediante a xestión da mobilidade, da capacidade de carga e da capacidade de acollida, co obxectivo de evitar os efectos negativos que o turismo pode ter sobre a autenticidade e a conservación das paisaxes culturais.
  11. A complexidade administrativa das candidaturas das paisaxes culturais, que supón un reto para os órganos competentes a distintas escalas (local, rexional e nacional) e en diferentes ámbitos (cultura, agricultura, turismo, mobilidade, medio ambiente etc.)
  12. O valor das paisaxes culturais como recursos fronte a algúns dos retos de futuro, como a loita contra o cambio climático, o despoboamento de zonas rurais e o desenvolvemento sostible.
Web
Imagen cedida por The Hispanic Society of
America.
Finca Cortezada, fotografada por Ruth Matilda Anderson en 1925.
Imaxe cedida por The Hispanic Society of America.
Xunta de Galicia
Ministerio de cultura
Textos legales